Ενα μοναδικό στην Ελλάδα μουσείο σταφίδας λειτουργεί στο Αίγιο, στο σταφιδεργοστάσιο Κουνινιώτη, στο οποίο -μέσα από τα εκθέματα-, πέρα από την ιστορία του τόπου καταγράφεται και η επιχειρηματική ιστορία της οικογένειας Κουνινιώτη.
Οπως γράφει η Μαρία Ριζογιάννη στο περιοδικό Trip της πατρινής εφημερίδας “Πελοπόννησος”, το εν λόγω ξεχωριστό μουσείο αφηγείται την τοπική ιστορία του εμπορίου της σταφίδας, στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα.
Στο πρωτότυπο μουσείο, που δημιουργήθηκε από τον σημερινό ιδιοκτήτη της επιχείρησης Τάκη Κουνινιώτη, υπάρχουν διαφόρων ειδών εκθέματα, κατανεμημένα ανά ενότητες.
Συγκεκριμένα εκτίθενται α) εργαλεία, μηχανήματα και σταφιδικά αντικείμενα από το τέλος του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού, β) μέσα συσκευασίας, όπως ξυλοκιβώτια και βαρελάκια, μια μηχανή – πρέσα, πλακέτες, σφραγίδες, μαρκαριστική μηχανή, καθώς και αναπαραστάσεις από τις διάφορες φάσεις συσκευασίας με κούκλες ντυμένες με στολές εργατών και εργατριών, γ) φωτογραφίες και εμβλήματα σωματείων, το αρχείο του Σωματείου Σταφιδοσυσκευαστών Πατρών “Σύμπραξις”, δ) παραδοσιακές αγροτικές ενδυμασίες διαφόρων περιοχών, ε) βραβεία της επιχείρησης, φωτογραφίες συνεργατών της, φωτογραφίες και μοντέλα πλοίων, της εταιρείας και ιδιωτών τα οποία μετέφεραν τη σταφίδα, παλαιά βιβλία, εμπορικά έγγραφα, τελωνειακές αποδείξεις από το 1875, στ) εξοπλισμός των γραφείων του παλαιού εργοστασίου, όπως και ζ) προσωπικά αντικείμενα των ιδρυτών της επιχείρησης.
Ο αρχικός ιδρυτής της, όπως διαβάζουμε στο Trip, ήταν ο Γεώργιος Β. Κουνινιώτης, που το 1876 διεύρυνε τη μικρή επιχείρηση του πατέρα του με το εμπόριο της κορινθιακής σταφίδας.
Ενδιαφέρουσα -και ταυτόχρονα ενδεικτική νοοτροπιών που κυριαρχούν ακόμα στην Ελλάδα- είναι η ιστορία του εν λόγω μουσείου, το οποίο ο Τάκης Κουνινιώτης δώρισε στον Δήμο Αιγιαλείας με μόνη προϋπόθεση το ίδρυμα να φέρει το όνομά του.
Το Δημοτικό Συμβούλιο Αιγιαλείας, όπως διαβάζουμε, αποδέχθηκε το 2012 τη δωρεά για μουσείο, τα εκθέματα του οποίου φιλοξενούνταν στο παλιό εργοστάσιο της επιχείρησης. Ωστόσο, οι εγκαταστάσεις έμειναν χωρίς φύλαξη με συνέπεια να γίνει διάρρηξη στον πιο πάνω χώρο και να κλαπούν -μεταξύ άλλων- νομίσματα, βιβλία, πίνακες, αντίγραφα.
Οσα απόμειναν, αναφέρεται στο Trip, μεταφέρθηκαν στο νέο εργοστάσιο της επιχείρησης, όπου πλέον λειτουργεί το εξαιρετικά ενδιαφέρον αυτό μουσείο σταφίδας.
Γενικές πληροφορίες - ξενάγηση
Τα θεματικά μουσεία αποτελούν κατάκτηση της επιστήμης της εθνολογίας και μουσειολογίας και συνιστούν τεκμήρια των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων. Με την προβολή δε συγκεκριμένων παραγωγικών διαδικασιών, στην οποία στοχεύουν, μαρτυρούν κοινωνικές νοοτροπίες και αναδεικνύουν μορφώματα της παραγωγής διαδικασίας.
Η ιστορία της σταφίδας συνδέεται άμεσα με την βιομηχανική ιστορία του τόπου και όπως είναι φυσικό ένας τέτοιος μουσειακός χώρος είναι χώρος παραγωγής παιδείας και πολιτισμού κι έτσι έχει γίνει αποδεκτός μέχρι σήμερα από όσους τον έχουν επισκεφθεί και ξεναγηθεί στις πλήρεις εκθεμάτων αίθουσές του. Σημειώνεται ότι η διάσωση του αρχειακού υλικού της επιχείρησης είναι κάτι πρωτόγνωρο, διότι παρέχει πλήρη εικόνα της επιχειρηματικής διαδρομής της οικογένειας Κουνινιώτη, χωρίς κενά ή ασυνέχειες και αποτελεί μοναδική περίπτωση λόγω του ότι έχουν διασωθεί ελάχιστα αρχεία σταφιδεμπόρων και μάλιστα αυτά που έχουν διασωθεί παρουσιάζουν κενά.
Το μουσείο ξεκινάει από έναν διάδρομο με εργαλεία, μηχανήματα και σταφιδικά αντικείμενα του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου, όπου στους τοίχους είναι τοποθετημένα κατά ενότητα, παλιά εργαλεία καλλιέργειας. Τέλος ένα μεταπολεμικό μηχάνημα για το όργωμα των σταφιδοκαλλιεργειών κλείνει τον κύκλο των μέσων που σε μία εποχή περιορισμένης τεχνολογικής υποδομής, τα δυσεύρετα εργατικά χέρια έφερναν εις πέρας ένα τόσο δύσκολο έργο, όπως ήταν η σταφιδοκαλλιέργεια.
Στη συνέχεια εκτίθενται ξυλοκιβώτια συσκευασίας, τα ονομαζόμενα κασελάκια, σε διάφορα μεγέθη και ειδικά βαρελάκια, που όλα αυτά χρησιμοποιούνταν για την μεταφορά – εξαγωγή της σταφίδας ώστε να αντιληφθεί ο επισκέπτης τους διάφορους τρόπους συσκευασίας. Στο ίδιο μέρος, όπου παρουσιάζονται οι φάσεις συσκευασίας του προϊόντος, υπάρχει μία μηχανή – πρέσα, που πίεζε την σταφίδα μέσα στα κιβώτια, δύο χειροκίνητες μηχανές με τις οποίες έσφιγγαν και έκοβαν το σύρμα (το τσέρκι), γύρω από τα ξυλοκιβώτια μετά το κάρφωμά τους, διάφορες κούκλες – ομοιώματα σε φυσικό μέγεθος, με στολές των διαφόρων σταφιδικών εργασιών και γυναικείες φιγούρες με άσπρη στολή και σκούφο, που απεικονίζουν εργάτριες οι οποίες απασχολούνται με την διαλογή και τον καθαρισμό του προϊόντος και μία προπολεμική μηχανή που έκοβε τους μίσχους της σταφίδας, την οποία ονόμαζαν κλιναριστική, από το αγγλικό ρήμα clean, καθαρίζω. Στον ίδιο χώρο εκτίθενται πολλές μεταλλικές πλακέτες – σφραγίδες που χρησιμοποιούνταν για το μαρκάρισμα των κιβωτίων, μία χειροκίνητη διαιρετική μηχανή του 1880, και μία μαρκαριστική μηχανή για την αναγραφή πάνω στα κιβώτια της ονομασίας του προϊόντος, με την μέθοδο της πυρογραφίας. Την όλη εικόνα του χώρου συμπληρώνουν διάφορες φωτογραφίες ανηρτημένες στους τοίχους, σημαίες πολλών σωματείων, το αρχείο του Σωματείου των Σταφιδοσυσκευαστών Πατρών η “Σύμπραξις”, του έτους 1950, που ανήκει στο Μουσείο Κουνινιώτη, καθώς και η σημαία του.
Στο κάτω δεξιό τμήμα του διαδρόμου, μετά από δύο συνεχόμενα δωμάτια – γραφεία, υπάρχει μία αίθουσα με κυρίαρχο στοιχείο των εκθεμάτων της την βιομηχανία και το έθνος, με σημαίες και μπαϊράκια διαφόρων περιοχών, προεπαναστατικά και μεταεπαναστατικά, ανδρικά και γυναικεία ομοιώματα και με τις παραδοσιακές ενδυμασίες του αγρότη και της αγρότισσας, καθημερινές και γιορτινές, που συνηθίζονταν στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου. Σ’ ένα άλλο τοίχο υπάρχει ένας πίνακας με τις φωτογραφίες στενών συνεργατών και προμηθευτών της επιχείρησης και δίπλα εκτίθενται διάφορα βραβεία που απενεμήθησαν κατά καιρούς στην επιχείρηση για την καλή ποιότητα των προϊόντων της. Φωτογραφίες και μινιατούρες πλοίων στα λιμάνια Πατρών και Αιγίου προς φορτοεκφόρτωση σταφίδας και φωτογραφίες των ιδιόκτητων πλοίων της εταιρείας. Τέλος στις ξύλινες βιτρίνες που διατρέχουν το χώρο εκτίθενται διάφορα αναμνηστικά και επετειακά αντικείμενα που κυκλοφόρησε κατά καιρούς η εταιρεία και τα προσέφερε σε φίλους και πελάτες της. Επίσης σε άλλες βιτρίνες, δίπλα από τα αναμνηστικά αντικείμενα, εκτίθενται πολλά αρχειακά τεκμήρια του παρελθόντος της επιχείρησης, με πρώτο και καλύτερο το καθολικό βιβλίο του Γεωργίου Β. Κουνινιώτη του 1876, παλαιά βιβλία και εμπορικά έγγραφα, αποδείξεις τελωνείου από το 1875, που μαρτυρούν την ύπαρξη δραστηριότητος περί την σταφίδα και πριν το 1875, για την οποία όμως δεν έχουμε άλλα στοιχεία.
Από το μουσείο αυτό δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα γραφεία και γενικά τα έπιπλα που χρησιμοποιούσαν οι ιδρυτές του Ομίλου, τα οποία εκτίθενται σ’ ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Πάνω στα γραφεία υπάρχουν τα μελανοδοχεία τους και ό,τι άλλο χρησιμοποιούσαν, όπως και διάφορα προσωπικά τους είδη και στους τοίχους είναι ανηρτημένες παλιές φωτογραφίες και πορτρέτα τους.
Εντυπωσιακό είναι ένα μεγάλο ξύλινο ρολόι, που χρονολογείται από τις αρχές του 20ου αιώνα, αγγλικής προέλευσης, το οποίο χρησίμευε για να “χτυπάνε κάρτα” οι εργάτες. Ένα μεγάλο χρηματοκιβώτιο, μία πρέσα για αντίγραφα, μία πλάστιγγα για το ζύγισμα του σταφιδοκάρπου, ένα τεράστιο πιθάρι, που το γέμιζαν νερό για να πίνουν οι εργαζόμενοι, δύο μινιατούρες πλοίων, γραφομηχανές, τηλεφωνικό κέντρο και πολλά άλλα μικροαντικείμενα γεμίζουν τον χώρο αυτόν που αποπνέει την δημιουργική αύρα η οποία διαπέρασε την επιχείρηση στο διάβα του χρόνου. Συγκίνηση προκαλεί η επιστολή, με την οποία αναγγέλλεται η επαναλειτουργία του Μουσείου μετά τον σεισμό του 1995 , η οποία εκτίθεται σε σχετική προθήκη.
Προς τα δεξιά στο βάθος του διαδρόμου υπάρχει μία αίθουσα όπου εκτίθενται διάφορα σημαντικά κειμήλια, πορτρέτα και πολύτιμα έγγραφα του αρχείου. Η ατμόσφαιρα είναι μεγαλοπρεπής και ο επισκέπτης νοιώθει δέος για τα εκθέματα που βλέπει, τα οποία ο ιδρυτής του μουσείου διέσωσε με πάρα πολλές θυσίες από σεισμούς, πυρκαγιές, από τα στρατεύματα κατοχής και διάφορες άλλες συμφορές που έπληξαν κατά καιρούς την επιχείρηση. Η επίπλωση είναι βαρύτιμη, ενώ στις γυάλινες βιτρίνες στον τοίχο εκτίθενται βραβεία και τιμητικές διακρίσεις που απενεμήθησαν στην επιχείρηση και τους ιδιοκτήτες της και επιστολές, ευχετήρια και ευχαριστήρια που κατά καιρούς απέστειλαν Έλληνες και διεθνούς ακτινοβολίας πολιτικοί, επιχειρηματίες και διπλωμάτες.
Τέλος, σε άλλη αίθουσα, δεσπόζουν τα πορτρέτα των προγόνων, με πρώτο τον αγωνιστή Αναγνώστη Κουνινιώτη, ενώ μπροστά από κάθε πορτρέτο, εκτίθενται σε ειδικές βιτρίνες, τα αντικείμενα προσωπικής χρήσης του καθενός (στυλογράφοι, γυαλιά, γάντια, τσάντες εργασίας κ.λπ.) και όπλα και μαχαίρες των Αγωνιστών προγόνων.
Ξεχωριστή μνημεία πρέπει να γίνει για το αρχείο της οικογένειας, που σώζεται και αποτελείται από εμπορικά έγγραφα, συμβόλαια, δικόγραφα, επιστολές, αλληλογραφία με τους οίκους του εξωτερικού, τιμολόγια, λογιστικά βιβλία, φωτογραφίες, διαθήκες, έγγραφα απονομής τιμητικών διακρίσεων, καταλόγους εμπορευμάτων, εθιμοτυπική αλληλογραφία και ευχετήριες κάρτες με μητροπολίτες, βασιλείς, προέδρους Δημοκρατίας, πρωθυπουργούς, υπουργούς, πρέσβεις, βουλευτάς, επιχειρηματίες κ.λπ. Ο πλούτος του αρχείου αυτού και η μοναδικότητά του, όσον αφορά την πληρότητα και συνέχεια που εξασφαλίζει στον ερευνητή, το καθιστά πολύτιμη κιβωτό για την ιστορία της σταφίδας, όπως επίσης και τα πολλά σωζόμενα φύλλα εφημερίδων με συγκλονιστικά γεγονότα που απασχόλησαν την ελληνική και την παγκόσμια κοινή γνώμη.
Κλείνοντας, επισημαίνουμε ότι στολίδι του Μουσείου είναι το λεύκωμα που εξέδωσε η επιχείρηση, με αναφορά στην πλήρη ιστορία της κορινθιακής σταφίδας από τα αρχαία χρόνια έως σήμερα. Το πλούσιο λεύκωμα έχει τίτλο εμπνευσμένο από τη αγάπη της οικογένειας για το προϊόν, που αποτελεί και το σλόγκαν του Μουσείου.
Περισσότερα στο http://couniniotis.gr/history/currants-museum/
